Podręczny słowniczek gwary poznańskiej

Wiele z zebranych w słowniczku wyrazów jest używana w mowie potocznej Wielkopolan do dziś, inne znajdziemy już tylko w literaturze. Jako, że to słowniczek podręczny brakuje w nim wielu haseł. Z chęcią będziemy go poszerzać o słowa i zwroty nadsyłane przez Państwa. Czekamy na propozycje!

Nim wytłumaczymy znaczenie poszczególnych słów musimy przytoczyć najsłynniejszy poznański wierszyk, który wyrecytuje każdy Wielkopolanin zapytany o gwarę poznańską:
W antrejce na ryczce stały pyry w tytce. Przyszła niuda, spucła pyry a w wymborku umyła giry.
(W przedpokoju na stołku stały ziemniaki w papierowej torbie. Przyszła świnia, zjadła ziemniaki, a w wiadrze umyła nogi).

Warto także poznać frazeologizmy, które do dziś można usłyszeć w Wielkopolsce:

  • bieda się hejbła - o kimś biednym, kto nieoczekiwanie zdobył się na duży wydatek
  • ady idź - co ty opowiadasz, to niemożliwe
  • ciemno jak w miechu - bardzo ciemno
  • idź w kieretyny - odczep się
  • iść komuś na nerwy - denerwować, drażnić
  • kusić po nocach - zajmować się czymś w nocy
  • szpycować z winkla - spojrzeć z ukosa
  • kielczyć się jak do syra - głupio się śmiać
  • mieć fifa - mieć talent
  • jest precz - nie ma go
  • być na fleku - być jeszcze sprawnym, w pełni sił
  • dostać szplina - zbzikować, zwariować
  • mieć ambę - być zwariowanym, mieć głupie pomysły
  • stroić muki - dąsać się, wydziwiać
  • być nie do żdżarcia - być rewelacyjnym, nie do podrobienia
  • mieć rachę na kogoś - długo i mocno złościć się, gniewać na kogo
  • klamkować się - tłumaczyć się w wykrętny sposób
  • dostać po kluce - dostać nauczkę
  • mieć fefry - bać się
  • lelać się - zachowywać się dziecinnie
  • opowiadać pierdoły - mówić głupstwa

 

 

A

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O P R S Ś T U W Z Ż
  1. ady - ale, przecież
  2. ajntopf - danie "jednogarnkowe" np. zupa z mięsną wkładką (niem. Eintopf)
  3. ajzol - przedmiot żelazny, metalowy
  4. akuratnie - dokładnie, starannie, porządnie
  5. ale - (jako podkreślenie), np. Łyn to jest ale wysoki! - Ależ on jest wysoki!
  6. antrejka - przedpokój, korytarz

 

 

B

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O P R S Ś T U W Z Ż
  1. bachać się – kąpać się
  2. badejki – kąpielówki
  3. baka – policzek
  4. bamber – chłop - zwłaszcza bogaty lub prostak
  5. bana – pociąg
  6. bauer – gospodarz
  7. barzej - bardziej
  8. bejmy - pieniądze
  9. berbelucha - bimber, spirytus, wódka, denaturat
  10. bestry - pstry
  11. betki - grzyby
  12. bez - poza znaczeniem ogólnopolskim również jako zaimek "przez"
  13. bębas - żart. malec
  14. biały groch - biała fasola np. "Jaś"
  15. biber - kapelusz
  16. bimba - tramwaj
  17. bindka - krawat
  18. binks, binol - siniak
  19. blajba - fajrant, koniec pracy, czas wolny, odpoczynek
  20. blauki - wagary
  21. blubry - błahe opowiastki, wypowiedzi bez większej wagi
  22. blycki - okulary
  23. boba - czapka
  24. bogać ta - gdzież tam, ależ
  25. borowy - leśniczy
  26. boźdór - młody chłopak
  27. boża krówka - biedronka
  28. bożamynka - przydrożna kapliczka, krzyż
  29. brawędzić - marudzić, narzekać
  30. brachol – brat
  31. brecha ( brechsztanga) – łom
  32. bręczeć - narzekać komuś, marudzić komuś
  33. bryle - okulary (niem. Brille)
  34. buchta - więzienie (niem. Bucht - przegroda dla świń)
  35. butersznyty - kanapki (do zabrania poza dom) (niem. Butterschnitte - chleb z masłem)
  36. być bejt - być niezdolnym do pracy, zmęczonym, wykończonym
  37. bździągwa – coś małego; osoba ciągle narzekająca

 

 

C

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O P R S Ś T U W Z Ż
  1. całki - cały
  2. Ceglorz - Zakłady Hipolita Cegielskiego
  3. chabas - mięso, grubas (pejoratywnie)
  4. chapać – ciężko pracować
  5. chaps – kęs
  6. chachoł - kark
  7. chęchy – zarośla, krzaki, miejsce zaniedbane, podejrzane
  8. chędożyć, ochędożyć - sprzątać, czyścić, posprzątać, wyczyścić
  9. chichrać się - śmiać się
  10. chlabra – plucha, błoto
  11. churchać, churchlać - kaszleć, pochrząkiwać
  12. cięgiem - ciągle, wciąż
  13. cug - prąd powietrza, przeciąg (niem. Zug - ciąg, przeciąg, przewiew), pociąg
  14. cyrać - cucić, ożywiać
  15. cząpać - kucać
  16. czerstwy - świeży (o pieczywie) - obecnie nieużywane, zdrowy (o ludziach)
  17. czerwone jagody - poziomki
  18. czy, czydzieści itd. - trzy, trzydzieści (bardzo poznańska wymowa tych liczebników)

 

 

Ć

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O P R S Ś T U W Z Ż


  1. ćmiki - papierosy
  2. ćpnąć, ćpać - rzucić, rzucać
  3. ćwierć - konew
  4. ćwok, ćmok - oferma

 

 

D

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O P R S Ś T U W Z Ż


  1. dalas - nędza
  2. damasceny - śliwki węgierki
  3. dądel - malec, smarkacz, również smark z nosa
  4. deknąć - uderzyć (kogoś)
  5. dostony - dojrzały
  6. dość, za dość - ile?, za dużo
  7. dracheta, drachyta - latawiec (niem. Drache - latawiec)
  8. drętki - kwaśny
  9. druch - ciągle, On czytał knipy druch a druch. - On ciągle i ciągle czytał książki.
  10. drwalnik - drwalnia
  11. druzgawki - truskawki
  12. dudlać - płakać, pić, także grzebać w nosie
  13. dycht - całkiem, zupełnie
  14. dydki - piersi
  15. dylać - tańczyć
  16. dynks - rzecz, której nazwy mówiący nie zna, nieokreślone "coś"

 

 

E

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O P R S Ś T U W Z Ż


  1. ejber - chłopak, rozrabiaka, łobuziak, nicpoń
  2. eka – narożnik, kąt, banda
  3. elektroluks - odkurzacz (od nazwy firmy Electrolux)

 

 

F

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O P R S Ś T U W Z Ż


  1. fafoły - zawiesina, osad
  2. fajny - ładny (niem. fein)
  3. fefry, fefrać się - strach, bać się
  4. fiksmatenta - drobiazgi
  5. fleja – flejtuch
  6. fogelka - wesołe miasteczko, plac zabaw
  7. frechkunda - bezczelna kobieta
  8. frechowny - zarozumiały, bezczelny (od niem. frech)
  9. fulfa - nalana, pełna twarz
  10. furt - nadal, ciągle
  11. futer – pożywienie
  12. fyrać - uciekać, szybko odchodzić
  13. fyrtel - okolica, kąt

 

 

G

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O P R S Ś T U W Z Ż


  1. gamaja - gimnazjum
  2. gamuła - niezdara, gamoń
  3. ganc - całkiem, zupełnie
  4. galart - galareta mięsna
  5. galarypa - kalarepa
  6. garować - leżeć w łóżku, spać
  7. gelejza - osoba nieporządna, niezdarna, powolna
  8. gemyla - śmietnik, bałagan
  9. gibus, ginol - wysoki człowiek
  10. gichnąć - wylać, nalać, oblać (niem. giessen - lać)
  11. gidea, gidyja - kobieta wysokiego wzrostu
  12. giglać - łaskotać
  13. gira - noga, też szwaja
  14. glajda - błoto, deszczowa pogoda, plucha, osoba niechlujna
  15. glanc - lukier (niem. Glanz - połysk, blask)
  16. glapa, gapa - kruk, gawron, wrona
  17. glazejki - skórzane rękawiczki
  18. glizda - glista lub dżdżownica
  19. globusik - melonik
  20. glubka - rodzaj śliwki
  21. golarz - fryzjer
  22. gora - pożar
  23. gościniec - zarówno droga jak i zajazd, karczma
  24. góra - strych (do góry - na górze, piętrze)
  25. grajcarek - korkociąg
  26. grula - człowiek ociężały
  27. grycha - stara bułka
  28. guli - z powodu, z przyczyny
  29. guła, gularz - indyk, indyczka, również guła - niezdarna, niezaradna kobieta
  30. guzik - włącznik, przycisk
  31. Gwiazdor - po poznańsku św. Mikołaj (ten od prezentów 24.XII, od gwiazdy z którą chodzili kolędnicy. Św. Mikołaj rozdaje prezenty 6. XII)
  32. gzik, gzika - twarożek ze śmietaną i cebulą, w sezonie szczypiorek (może być jeszcze z oliwą)
  33. gzub - dzieciak

 

 

H

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O P R S Ś T U W Z Ż


  1. haczyk - poza ogólnopolskim hakiem, również pogrzebacz
  2. hajcować - palić (niem. heizen - ogrzewać, opalać, palić)
  3. hebel - strug
  4. heklówka - szydełko (do ręcznych robótek), heklować robić na szydełku
  5. heksa - złośliwa, brzydka kobieta, zołza (niem. Hexe - czarownica, wiedźma)
  6. hyca - upał
  7. hyczka, hyćka - czarny bez

 

 

I

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O P R S Ś T U W Z Ż


  1. ino - tylko

 

 

J

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O P R S Ś T U W Z Ż


  1. jaka lub jaczka - marynarka
  2. jangryst - agrest
  3. japa - dziura, jama ustna
  4. jednaki - jednakowy
  5. jedza - jedzenie
  6. jucha - młoda, nierozgarnięta dziewczyna
  7. juchta - podrostek, łobuz, złodziej, kradzież
  8. junkers - przepływowy, gazowy podgrzewacz wody (terma) (od firmy Junkers)
  9. jupa - wierzchnie okrycie, bluza, kurtka,

 

 

K

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O P R S Ś T U W Z Ż


  1. kalafa - nos; twarz
  2. kamelarz - urzędnik miejski
  3. kamloty - kamienie
  4. kantować się - pchać się
  5. karmelki - cukierki
  6. karmonada, karbonada - schab
  7. kasta, kista - skrzynia
  8. kaszok - kaszanka
  9. katana - wierzchnie okrycie, marynarka
  10. każdy jeden - każdy (niem. ein jeder)
  11. kąpiółka - łazienka lub kąpiel
  12. kejter - pies
  13. kierz, kierzek - krzak
  14. kielczyć się - śmiać się
  15. kieluńdenek - kieliszek, odrobinka
  16. kij - poza ogólnopolskim znaczeniem, również piętro (niem. Stock): Pomieszkuję na trzecim kiju. - Mieszkam na trzecim piętrze
  17. kintop - kino
  18. kis - żwir
  19. kista - skrzynia (niem. Kiste)
  20. kiszczonka - woda po gotowanej kaszance
  21. klajdnąć się - ubrać się (niem. kleiden ubierać, przyodziewać)
  22. klamoty - graty, różne, wszystkie przedmioty (narzędzia w schowku, ale i sprzęt w plecaku), kamień (podobnie jak kamlot)
  23. klara - Słońce
  24. kląkry - rupiecie
  25. klemy, klymy - landrynki
  26. kletuśnica - plotkarka
  27. klofta - kłoda, pień drzewa lub gruba kobieta
  28. klopnąć - sprzedać
  29. kluft - odzież
  30. kluka, kluber, kliber - nos
  31. klunkry - stare, lub aktualnie niepotrzebne rzeczy (posprzątaj te klunkry, zanieś klunkry do piwnicy)
  32. klybać - plotkować, marudzić, obgadywać
  33. knajder, knajtek - mężczyzna niskiego wzrostu, mały chłopiec
  34. knipa - książka
  35. knobloch - kiełbasa czosnkowa (niem. Knoblauch - czosnek)
  36. knypek - niski człowiek, mały nożyk
  37. kokot - kogut
  38. kopytka - kluski z gotowanych ziemniaków; szagówki
  39. korbol - dynia, czasem też o winie (ale nie markowym)
  40. kramować się - zalecać się, podrywać
  41. kromka - piętka chleba
  42. krybuny - plecy, krzyż (jako część ciała)
  43. krypel - cerkiew
  44. kumoś, kumoter, kumosia - kum, kuma
  45. kusić - straszyć, pracować nocą, czuwać
  46. kwyrla, kwirla, kwyrlejka, kwirlejka - prosty przyrząd kuchenny do mieszania np. kogla-mogla, polew, rzadkich ciast itp. - w postaci wąskiej, długiej, okręgłej rączki zakończonej gwiazdką, mątewka

 

 

L

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O P R S Ś T U W Z Ż


  1. labija - zabawa, impreza
  2. laczki - obuwie domowe bez pięty
  3. lajsnąć - kupić
  4. langus - człowiek wysoki (niem. lang - długi)
  5. lania - szkoła
  6. latoś - tego roku
  7. latowy - letni np. domek
  8. laufer - człowiek niespokojny, nie mogący usiedzieć w domu, ani dłużej w jednym miejscu, także ruchliwe, rozbiegane dziecko (od niem. Laufer - biegacz)
  9. lebera - wątrobianka (od niem. Leber - wątroba)
  10. lejza - osoba niezdarna, gapowata
  11. leżałki - gruszki ulęgałki
  12. libera - poziomica
  13. listowy - listonosz
  14. lofrować, lofer - lenić się, włóczyć, człowiek który lofruje
  15. lola - gruby kij, laska
  16. lompy - ubrania
  17. luchnąć - wypić
  18. lufcik - małe, dodatkowe okienko w dużym oknie
  19. luntrus - łazęga, powsinoga, łazik
  20. lura - o kawie, herbacie - bardzo słaba kawa, herbata
  21. lury - głupstwa, nudy, zob. pierdoły
  22. lyrać się - chybotać się

 

 

Ł

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O P R S Ś T U W Z Ż


  1. łata, łatus - urwis, o dorosłym człowiek: niewiele wart
  2. łatynda - obibok, włóczęga
  3. łe! - bardzo poznański wołacz, zamiast ogólnopolskiego o!, oj!
  4. łęgol, łągol - człowiek wesoły
  5. łoński rok - zeszły rok
  6. łożgol - mężczyzna wysokiego wzrostu

 

 

M

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O P R S Ś T U W Z Ż


  1. majsel - przecinak (niem. Meissel - przecinak)
  2. manygować - lenić się, włóczyć się bez celu
  3. marnisz - lekkoduch
  4. macoszka - bratek (niem. Steifmütterchen)
  5. mączka, mączkować - krochmal, krochmalić
  6. mądre drzewo - poziomica
  7. mela - dziewczyna (ładna i młoda, albo również pejoratywnie: nie rozgarnięta)
  8. melki - cukierki
  9. melona baba - rodzaj ciasta, babki, babka ucierana
  10. metryka - tylko akt chrztu
  11. męgla - magiel
  12. miałki - sypki, ale i płytki np. miałka rzeka - płytka rzeka
  13. migana - zabawa z tańcami
  14. mlostek - kamienny garnek do mleka, śmietany
  15. młodzie - drożdże
  16. modrak - bławatek chaber
  17. modrakowy - niebieski
  18. modre, modrzyć - farbka do barwienia tkanin, barwić farbką
  19. mora - zmora, duch
  20. motorowy - motorniczy

 

 

N

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O P R S Ś T U W Z Ż


  1. nadrach - obdartus
  2. nadusić - nacisnąć (np. przycisk dzwonka)
  3. nakastlik - stolik nocny, małe biureczko stojące przy łóżku (niem. Nachttisch - stolik nocny)
  4. nałojóny - pijany
  5. namknąc - usunąć, przesunąć
  6. napizgany - pijany
  7. na ręby - na odwrotną stronę
  8. nawarka - zupa z mlekiem
  9. nicpota - nicpoń, urwis
  10. niezgloźnie - niezgrabnie, nieudolnie
  11. norać, unorać - tarzać, wytarzać, ubrudzić
  12. nośpłat - handlarz szmatami, starzyzną, oberwaniec
  13. nyra - skąpiec. też nyrol
  14. nyga - komar

 

 

O

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O P R S Ś T U W Z Ż


  1. obski - obcy
  2. odkinać się - odczepić się, dać komuś spokój
  3. odkluczyć - otworzyć zamknięty zamek (niem. aufschliessen - otwierać)
  4. ofunflany - ubrudzony, osmarkany
  5. ogar - łobuz
  6. ogrodowy - ogrodnik
  7. odsiebka - przeciwna strona
  8. oglejdrane - obłocone, np. buty
  9. opędziały - lichy, nędzny
  10. opypłaniec - brudas
  11. ostrzytko - temperówka
  12. otworzony - otwarty
  13. ośródka - miąższ chleba

 

 

P

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O P R S Ś T U W Z Ż


  1. pamperek - mała laleczka
  2. papcie - obuwie domowe
  3. parzybroda - kapuśniak z włoskiej kapusty
  4. paterak - partacz, niedbały gospodarz
  5. patonić się, spatonić się - palić się, tlić
  6. patrzydła - okulary
  7. pągiel - smarkacz
  8. pener - menel, żul (bardzo poznańskie słowo)
  9. petronelka - biedronka
  10. pęchcić - szperać, szukać
  11. pieniąchy - pieniądze
  12. pierdoły - drobnostki, szczegóły (wyraz, w odróżnieniu od ogólnopolskiego, nie jest wulgarny)
  13. pierduśnica - plotkarka
  14. pizgnąć się - uderzyć się (ale można też pizgnąć fotkę, czyli zrobić zdjęcie)
  15. plendze - placki ziemniaczne (niem. Plinse - placek ziemniaczany)
  16. plożyć - slużyć albo przynosić ulgę
  17. pochrympać - postrzępić, wystrzępić
  18. podstawek, podstawka - talerzyk pod szklankę, filiżankę
  19. pojapić - podziurawić
  20. pojedynczy - poza ogólnopolskim znaczeniem, również zwykły, powszedni, codzienny (niem. einfach - prosty, pojedynczy, niezłożony)
  21. pomieszkanie - mieszkanie
  22. poruta - wstyd, kompromitacja (występuje również poza Wielkopolską, ale tu najbardziej rozpowszechniony)
  23. porządki - narzędzia
  24. porzónny - porządny
  25. pośrupać - poszczerbić, obić, postrzępić
  26. prek - precz
  27. proszczak - prosiak
  28. przebrać - nadwerężyć np. przebrać szwaję - nadwerężyć nogę
  29. przepękać, opękać - obyć się bez czegoś
  30. przykinać - przyczepić się, przynieść coś
  31. przyturać - przynieść, przytargać coś
  32. posoba, posowa - sufit
  33. puczyć się - szczycić się, puszyć się
  34. pyra - ziemniak (także mieszkaniec Wielkopolski, ale nie jest to w Wielkopolsce określenie pejoratywne)

 

 

R

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O P R S Ś T U W Z Ż


  1. rajcowny - podniecający, ponętny, pełen wdzięku (niem. reizen - nęcić; pobudzać, podniecać)
  2. rajzefiber - niepokój, podniecenie (niem. Reisefieber - niepokój przed podróżą)
  3. rampuć, rumpuć - gęsta zupa jarzynowa
  4. rapel - wariactwo, szaleństwo, bzik (niem. pot. Rappel - bzik, fioł)
  5. redyski, redychy - rzodkiewki
  6. religa - łamaga
  7. retenta - rupiecie, graty
  8. rodle - sanki
  9. rojber - łobuz, także o rozrabiającym dziecku (niem. Räuber - rabuś, bandyta)
  10. rojber-buda - bałagan, harmider
  11. rumotać - hałasować, stukać
  12. rychtyg - w porządku: Wszystko było rychtyg. - Wszystko było w porządku. (niem. richtig - poprawny, właściwy)
  13. ryczka - stołek
  14. ryfa - niesympatyczny wyraz twarzy lub beksa
  15. rzęchy - stare, ciągle psujące się urządzenia (często o samochodzie, np. Ten kaszlok to stary rzęch - Ten Fiat126p to ruina), szmaty, strzępy
  16. rżany, żanny - żytni

 

 

S

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O P R S Ś T U W Z Ż


  1. sa stędy - stąd
  2. salacha - młoda, ale wysoka dziewczyna
  3. sądek - drewniane naczynie
  4. siano - pieniądze
  5. skataić się - zmęczyć
  6. skędy - skąd
  7. skibka chleba - kromka, kromka - piętka
  8. skibnąć, skiba - ukraść, kradzież
  9. skład - sklep, Byłem w składzie, ale nie miałem bejmów.
  10. sklep - piwnica, Idę do sklepu po węgiel
  11. skopowina - baranina
  12. skorno - skoro (skorno dryzd - skoro świt)
  13. skorupy - naczynia ceramiczne
  14. skrzeczki - skwarki
  15. skrzydło - fortepian (niem. Flügel - skrzydło, fortepian)
  16. smrodyle - czarne porzeczki
  17. soliwka, solywka - mała beczka zwężająca się ku górze i ku dołowi do przewozu owoców
  18. sosyski - małe parówki (niem. Saucischen)
  19. spiłować - wytrzymać
  20. spodek - długi materac z pierza
  21. stalować się - pysznić się, chełpić się lub udawać (niem. sich stellen)
  22. statki, statory - naczynia kuchenne
  23. stołowy - pokój - jadalnia
  24. szabel, szabelek - strąk fasoli
  25. szabraka - odzież wierzchnia, płaszcz, kurtka
  26. szafonierka - szafa na bieliznę
  27. szaga - na szagę czyli na skos, skróty
  28. szagówki - kluski z gotowanych ziemniaków, cięte ukośnie
  29. szaranek - mały chłopczyk
  30. szczon - chłopak
  31. szkieł - policjant (szkieły - policja)
  32. szkity - nogi
  33. szlauch - wąż
  34. szlachtus - rzeźnik (niem. schlachten - bić bydło, zażynać drób)
  35. szmaja, szmania - człowiek leworęczny
  36. szmucha - przekręt, oszustwo
  37. szneka - drożdżówka, (niem. Schnecke - ciastko drożdżowe w kształcie ślimaka), zwł. szneka z glancem - lukrowana drożdżówka
  38. sznupa - buzia, pyszczek
  39. sznytka - kromka chleba (niem. Schnitte - kromka, plasterek)
  40. szpanga - wsuwka do włosów
  41. szparać - oszczędzać
  42. szpeknąć - zajrzeć
  43. szpycka - lufka do papierosów
  44. szrajba - podpis
  45. szruber - twarda szczotka do podłogi (niem. Schrubber - szczotka do szorowania)
  46. sztender - stojak, wieszak (niem. Ständer - stojak)
  47. sztrufelek - kawałek
  48. sztrykować - robić na drutach coś z wełny (niem. stricken - robić na drutach)
  49. szuszwol - brudas, człowiek niezadbany
  50. szut - miał węglowy, coś drobnego
  51. szwaja - noga

 

 

Ś

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O P R S Ś T U W Z Ż


  1. ślepe ryby - zupa jarzynowa z ziemniakami, ślepe ryby z myrdyrdą - zupa jarzynowa z ziemniakami mieszana w czasie gotowania
  2. ślumper - przedmiot ociekający brudną wodą
  3. śpiki - skronie
  4. świętojanki - porzeczki (ale nie czarne) (niem. Johannisbeere - porzeczka)
  5. śwignąć - rzucić

 

 

T

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O P R S Ś T U W Z Ż


  1. taśtać - nieść
  2. tamdotąd - tam (niem. hierher)
  3. tej! - ty, charakterystyczna forma zwrotu do znajomych (znany poznański kabaret lat 70. Laskowika i Smolenia właśnie stąd wziął swoją nazwę TEY). Wiara no tej, nie!
  4. tetrać, stetrać - robić coś pracowicie, męczyć się (nad czymś), paprać, spaprać
  5. to równak - to jednak
  6. trzebno - trzeba
  7. trzeszczok - małe, nieznośne, płaczliwe i krzykliwe dziecko
  8. trzęsionka - galareta mięsna
  9. tudutąd - tu (niem. hierhin)
  10. tuk - szpik kostny
  11. tuleja - niezdara
  12. tutej - tutaj
  13. tytka - torebka papierowa (niem Tüte)

 

 

U

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O P R S Ś T U W Z Ż


  1. ubrechtać - ubrudzić się, uśmiać się
  2. umurzyć, omurzyć - pobrudzić czymś sypkim np. piaskiem, kurzem
  3. ukrychać - uciąć, rozdrobnić
  4. usiąść się - usiąść (niem. sich setzen)
  5. uskromnić się - uciszyć się
  6. uszporać - zaoszczędzić (określoną sumę bejmów) (niem. sparen - oszczędzać)
  7. uślabrać - ubrudzić
  8. uślumprany - umorusany, brudny
  9. utonkać - umoczyć (niem. tunken)

 

 

W

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O P R S Ś T U W Z Ż


  1. wagować się - wahać się
  2. wajcha - dźwignia, przekładnia
  3. wartołka - ruchliwy malec
  4. wazka - drewniana balia
  5. wciągnąć się - również wprowadzić się (niem. zuziechen)
  6. wej! - patrz, zobacz
  7. wew - w
  8. westka - kamizelka
  9. wiara, wiaruchna - ludzie, grupa ludzi (jedno z najbardziej poznańskich określeń), np. wiara wraca z meczu - ludzie wychodzą ze stadionu; poszliśmy całą wiarą do kina - umówiliśmy się paczką znajomych
  10. wiewiołga, wywielga - wilga
  11. winkiel: zza winkla - zza rogu (niem. Winkel - kąt prosty)
  12. wknaić się - wcisnąć się
  13. wodnity - wodnisty, sposób tworzenia przymiotników np. pyry mogą być wodnite lub mączyte - ziemniaki mogą być wodniste lub mączyste (zawierać dużo skrobi)
  14. wuchta - duża ilość czegoś
  15. wuja - wujek, stryjek, ale też żartobliwy zwrot do kogoś: Tej, wuja!
  16. wyciągnąć się - wyprowadzić się (niem. ausziehen)
  17. wyćpić - wyrzucić
  18. wyćwierzać się - wydziwiać, wybrzydzać
  19. wygogolony - wydekoltowany
  20. wyknaić - wyrzucić
  21. wymarać - wyszukać, wymacać
  22. wymborek - wiadro
  23. wynuplać - wyciągnąć, znaleźć - Skąd to wynuplałeś?
  24. wyndbojtle ze szlagzaną - kruche ciasteczka (wietrzniki) z bitą śmietaną w środku
  25. wypłechtać - wypłukać
  26. wystworzać fify - stroić żarty
  27. wyszki - coś wyżej, wejść na wyszki - wejść np. na drabinę, mebel
  28. wysztafirowany - wystrojony

 

 

Z

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O P R S Ś T U W Z Ż


  1. zakluczyć - zamknąć drzwi na klucz (niem. verschliessen)
  2. zduczniały - nędzny, kiepski
  3. zez - z
  4. z gorem lub z deklem - być nie normalnym, nienormalnie się zachowywać. On ma z gorem
  5. zgrudzić się - skurczyć się
  6. zimne nóżki - galareta z mięsa
  7. z ledwością - ledwie (niem. mit mühe)
  8. zminąć - zmienić
  9. zmir - spokój
  10. zmuda, zmudzić - strata, stracić
  11. związek - również w znaczeniu "połączenie kolejowe" (niem. Verbindung - związek, połączenie)
  12. zwięzłowato - zwięźle
  13. zwyczajny - przyzwyczajony do czegoś/kogoś

 

 

Ż

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O P R S Ś T U W Z Ż


  1. żybura, żubura - brudna, bardzo mętna ciecz

 

 

 

 

Charakterystyczne zwroty

  1. Ależ bez niczego! - Oczywiście! Rozumie się!
  2. Biegać na łyżwach - jeździć na łyżwach
  3. Co ja za to mogę? - Co ja jestem temu winien?
  4. Co to za jeden? - Kto to, kim on jest?
  5. Dość to przyńdzie? - Ile to będzie kosztowało?
  6. Elegant z Mosiny - odpowiednik "wystrojony jak cieć na Boże Ciało"
  7. Gdzie ja wszędzie nie byłem! - Gdzie ja nie byłem!
  8. Kapelusz dobrze siedzi - Kapelusz ma dobry rozmiar, dobrze się trzyma
  9. Nie przychodź mi tak głupio! - Nie docinaj mi!
  10. Ile to uczyni? - Ile to będzie kosztowało?
  11. Jaki on jest stary? - Ile on ma lat?
  12. Jak ty do tego przyjdziesz? - Jak ty to zrobisz?
  13. Ja na to nie wychodzę! - Ja do tego nie dążę!
  14. Mam ból zęba - Ząb mnie boli
  15. Mam głód - Jestem głodny
  16. Mieć za sobą lanię - Skończyć szkołę
  17. Musieć się uśmiać - Uśmiać się
  18. Musieć z kimś wiele wystać - Musieć przez kogoś wiele znieść
  19. Nie wiedziałem sobie rady - Czułem się nie swojo, ponuro
  20. Obłożyć chleb - przygotować kanapkę
  21. Okno wygląda na ulicę - Okno jest od strony ulicy
  22. Ona przychodzi mi taka znajoma - Ona wydaje mi się taka znajoma
  23. Ona ci nic nie życzy - Ona ci źle życzy
  24. Ona nie jest dziś do mówienia - Nie można z nią dziś rozmawiać
  25. Ona stoi dobrze - Powodzi się jej dobrze
  26. Ona została stać - Ona stanęła
  27. Przepowiadać lekcję - powtarzać lekcję
  28. Sprawić sobie śrubę - Upić się
  29. Spuścić się na kogoś - Polegać na kimś
  30. Stoi mi do dyspozycji - Mam to do dyspozycji, mogę tym zarządzać
  31. To przyjdzie tu - To będzie tu
  32. Coś wyszło - Coś skończyło się, uległo zniszczeniu
  33. Trzymać sobie kogoś ciepło - Żyć z kimś w przyjaznych stosunkach
  34. Tu dostaniesz kupić - Tu kupisz
  35. Ty za to nie możesz - Nie jesteś temu winien
  36. W gazecie stoi napisane - W gazecie jest napisane
  37. Wygląda za niczym - Wygląda na coś bezwartościowego
  38. Wystrojony jak do ośpic - ubrany z większą elegancją niż otoczenie (ośpice-blizna po szczepieniu ospy)
  39. Zrobić łóżko - Pościelić łóżko
  40. Zostać siedzieć w klasie - Siedzieć w klasie, repetować, powtarzać

Źródła: zagapa.pl, wikipedia.pl. regionwielkopolska.pl, Słownik gwary miejskiej Poznania pod redakcją Moniki Gruchman i Bogdana Walczaka.